DİKENLİ BİR SAVUNMA SANAYİİ HİKAYESİ-2

 

TÜRKİYE- HOLLANDA

   Bir savaş uçağı pilotu, uçuş esnasında motor değerleriyle fazla ilgilenemez; yapacak başka işleri vardır. Bunun yerine, motor üzerindeki kontrol düzenleri kendi kendini kontrol eder ve yürütür. Bu kontrol düzenleri olmasaydı, her hava koşulunda, her irtifada ve her değişik hızda, motorun güvenilir ve verimli olarak çalıştırılması mümkün olmazdı. Hatta denebilir ki sadece motoru yönetmekle görevli makinist bile bulundurulsa, bunu beceremezdi. (Konuya yakınlığı olmayanların anlaması zor bir durum.)
   Kontrol düzenlerinin yanında ayrıca destek üniteleri vardır: Yağlama sistemi ve yakıt besleme sistemi gibi. Bunların işbirliği ile motor otomatik çalışır, pilot sadece güç (itki) talebini bildirir gaz kolu aracılığıyla. Pilotun önlem alması gereken hallerde de uyarı sinyali gelir.
   Görevini mümkün olduğu kadar kısaltarak anlattığım bu düzenler ve üniteler, önceden belirlenmiş aralıklarla test edilir veya yenilenir (revizyon edilir). Periyodu gereği (veya şikayet üzerine) ve yenileme sonrası, bu donatılar test edilirler. Bu sıkı kuralların nedeni, uçan bir aracın üzerindeki ünitelere 'arızalanıncaya kadar kullanılır' denememesidir. Çünkü çoğu arıza, uçağın ve pilotun tümden kaybedilmesine neden olacaktır.
   Test denilen işlem, ünitenin uçuş koşullarında karşılaşacağı halleri yerde oluşturup işlevini bu koşullar altında doğru yapıp yapmadığının saptanmasıdır. Sonuçlar, ünite seri numarası esasına göre kaydedilir ve arşivlenir. Testler, test tezgahı denilen simülasyon düzenleri kullanarak yapılır. Donatı ve sistem yenileme, kullanıcı bakımlarından öte, fabrika seviyesi bakım (FSB) veya depo seviyesi bakım olarak adlandırılır. FSB'nin önemi bilinmekte ve bu yönde yatırımlar ve hazırlıklar yapılmaktadır: Tesis, makine,test tezgahı ve gereken teknik personel.
  Hikayenin birinci bölümünde değinilen yıllarda, yenileme ve test ihtiyacı, ABD üzerinden karşılanırken, ambargo nedeniyle akış olumsuz etkilenir. Giden ünite geri gelmez olmuş veya baştan kabul edilmemiştir.
   Etkinliği belgeli sistem ve donatı sıkıntısı, uçuş faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir.
   Ambargo aynı zamanda, askeri sistem üzerinden temin edilmeye çalışılan test tezgahlarını da engellemiştir. Envanterdeki motor tiplerinin ağırlıklı bir kısmını olumsuz etkilediği için, tezgahların ticari bağlantılarla tedarik yolları aranmış, şartnameler yazılıp ihaleler açılmıştır. Eldeki teknik veriler ABD'deki motor imalatçısı şirketlerin verileri olduğu için, şartnameler adeta tek kaynaktan tedarik zorunluluğu yaratmıştır. Alınan teklifler çok yüksek tutarlıdır ve teslim süreleri uzundur. (İhtimalen, bu arada ambargonun gevşeyeceği
öngörülmektedir.)
   İşte bu şartlar altında, NATO şemsiyesindeki bir teknik toplantı nedeniyle Brüksel'de bulunan iki mühendis subay, Hollanda Hava Kuvvetlerinden bir subay ile tanışırlar. Her iki taraf da motor işleriyle haşır neşirdir. Konu ambargonun olumsuz etkilerine kaymıştır.
   Yedek parça planlaması nedeniyle yenileme konusunda yardımcı olamayacaklarını ancak üniteleri test  etmek için yol bulunabileceği söylenir. Zira aynı motor tiplerini Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri de kullanmaktadır.
   Her iki taraf kendi üstlerine telefonlar açar ve böylesi bir açılım incelemeye değer bulunur. Gerekli temaslar kurulur ve görüşmeler için Belçika'dan Hollanda'ya geçilir.
   Bu iş gezisi sırasında, Hollandalıların elinde  bulunan test tezgahları da görülür. Motorların kitaplarında belirtilen tezgahlara benzememektedir fakat hizmete yeterlidir ve uygundur. Test tezgahlarının, motor kitaplarında belirtilmeyen bir Hollanda şirketi tarafından tasarlanıp üretildiği anlaşılır. Şartnameler yeniden yazılır ve ihale tekrarlanır.
   Bu sıralarda, bu satırların yazarı, Türk Hava Kuvvetleri karargahında, teknik bir şubede çalışan yeni mezun bir mühendistir. Resmi olarak mastır için izinli fakat Kıbrıs gerilimi sonucu iptal edilen izinler nedeniyle tam-gün mesaidedir. Birkaç yıl sonra, yukarıda değinilen çabalar sonucu oluşan bir projenin tam da göbeğine düşeceğini henüz bilmemektedir.
   Gene sınırı aştım. Devamı gelecek.