DİKENLİ BİR SAVUNMA SANAYİİ HİKAYESİ-6

 

MÜHENDİSLİK ARKEOLOJİSİ- Tersine Mühendislik

 

   "Bu gün bir makale okudum. Tüm ihracatımızın ortalama kilogram fiyatı 1,39 ABD doları çıkıyormuş.   'I-phone' fiyatı ve ağırlığı esas alındığında, bir ton malla iki telefon (hangi modelse) alamıyormuşuz.   05.09.2016 "

 

   Bu dizi yazının kronolojisine uymasa da bu haber yazdırdı bana bu yazıyı.
 

   Önce 'tersine mühendislik- reverse engineering' ile ne kastedildiğini anlatmaya çalışacağım. En yalın ifadeyle, üründen bilgi çıkarmaktır. Sık uygulanan yöntem, elde etmek istenen bilgi de dikkate alınarak ürünün tetkiki ve kontrollü bir şekilde söküp aranan bulununcaya kadar parçaları ve süreçleri incelemektir. Parçadan montaja giden bir bilgi peşinde olunacaksa, gene kontrollü bir şekilde montaj da yapılır. Bu dağıtmalar ve toplamaların amacı bilgi derlemek olduğu için, yapılan iş de bir mühendislik etkinliği kabul edilir.

   Bir açıdan arkeoloji gibi, başka bir açıdan da dedektiflik gibidir.

   Dedektiflik yanı daha çok kaza-kırım sonu incelemelerde iş yarar. Örneğin, ana yakıt kontrol, kırımda darbe almış ve sıkışmışsa, sıkışan parçaların konumundan, motorun kırım anındaki çalışma biçimini yakalanabilir. (Ana Yakıt Kontrol için, Bkz. Not-1)

   Bu kez sadece arkeolojiye benzeyen (kazı benzeri) incelemelere değinilecektir.

 

   Bundan otuz yıl kadar önce... Eskişehir Hava İkmal Merkezinde çalışan bir mühendis, üstlendiği konu gereği, J-85 motorunun 'ana yakıt kontrol' ünitesi üzerinde çalışmaktadır. Ünitenin el kitabında listelenen özel takımlar için motor şirketinden fiyat bilgisi alınmıştır. Amaç sipariş açmaktır.

   O sabah, yukarıda tırnak içinde verdiğim haber özetine benzer bir haber okumuştur gazetede. Türkiye'den İran'a koyun ihracıdır haber. (O zamanlar oluyormuş.) Canlı hayvan başı fiyat da belirtilmektedir haberde. O an incelemekte olduğu özel takımın fiyatı elli koyun etmektedir.
   Biraz ulusalcılık damarı kabarır, biraz da merakı. Kazı yapmaya karar verir elindeki kırımdan kurtarılmış bir üniteyi kullanarak.
   Belirtilen özel takım, revizyona giren ünitenin sökümünde kullanılacaktır ve ilgili parça çoğu zaman elle alınabilmektedir. Bir nedenle sıkışmış veya yapışmışsa, işe ancak o zaman yarayan basit bir alettir bu takım. Mühendisin ilk tepkisi, elindeki çay kaşığına bakarak, "Bunun ucunu yarsam, aynı işi yapar." demek olur. Çay kaşığı üç para!
   Kazıyı derinleştirmeyi ve takımları yerel yaptırmayı önerir. Kabul görür ve muhasebe gereği proje açılır.

   Bu çalışma sırasında, hem söküm ve montaj planları yazılır hem de imali mümkün görülen takımların teknik resimleri çizilir. Sadece mastar ve ölçü aleti türü takımlar tedarik edilir, gerisi yerel olarak imal ettirilir. Tedarik halinde, en az iki şirketin komisyonu ve üçüncü şirketin mühendislik ve imalat sürşarjları girecektir fiyata. Adı özel takım olduğu için de kar marjları yüksek olacaktır. Tasarruf büyüktü elbette ancak daha büyük ve kıymetli olan, o mühendis ve çalışma arkadaşlarında gelişen öz güvendir. Bu öz güven ilgili birime çok şeyler katmıştır.

   Tersine mühendislik yöntemi başka projelerde de kullanılmıştır o mühendis ve çalışma arkadaşları tarafından. Örneğin F-4 CSD. ( Bkz. Not-2) ve daha sonrakiler.

   Maliyet etkin olması şartıyla, etkili bir yöntemdir ve benzer durumlarda çalışan, sivil veya asker tüm mühendislerce ve her sektörde, zaman zaman tersine mühendislik yapılmalıdır. 

Not-1: Ana Yakıt Kontrol: Pilot motordan sadece güç ister. Motorla, bir olumsuzluk sinyali gelmedikçe ilgilenmez. Pilotun güç talebi, motorun o anki durumu, irtifa, hava yoğunluğu ve motorla ilgili diğer bilgileri sürekli algılayıp değerlendirerek motora ölçülü yakıt veren ünitedir Ana Yakıt Kontrol. Diğer ünitelere bilgi veya izin de verir.
Not-2: CSD - Constant Speed Driver ( Sabit Devirde Çevirici ): Motor devri değişkendir. Ancak, motordan devir alan alternatör sabit devirle dönmelidir ki üretilen elektrik enerjisinin frekansı uçak sistemlerinin kabul sınırları içinde olsun. Bu düzenlemeyi sağlayan ünite CSD dir.